The News Express : નવું વર્ષ દરવખતે સમાજ અને રાષ્ટ્ર માટે નવી આશાઓ અને ચિંતનનું વહન લાવે છે. આ નવા વર્ષમાં દેશના દરેક નાગરિકના જીવનમાં ઉન્નતિ, શાંતિ અને વિકાસ પ્રસરે તેવી પ્રાર્થના સાથે, “ધ ન્યુઝ એક્સપ્રેસ” તરફથી આપને શુભકામનાઓ. આમ તો નવા વર્ષની શુભેચ્છાઓ આપવા પાછળનો ખ્યાલ પણ એ જ છે કે આપણો દેશ અને સમાજ સુખ, સમૃદ્ધિ અને આત્મનિર્ભર બનવા માટેના માર્ગ પર સતત આગળ વધે. અને આ ગમ્ય હેતુ માટે એક પાયો તરીકે કામ કરે છે તે મીડીયા. મીડીયાનો વિકાસ, સત્યની ઝંખના, અને જનજાગૃતિ ફેલાવવાની પ્રતિબદ્ધતા તેને પ્રજાસત્તાકનો ચોથો સ્તંભ બનાવે છે.
મીડીયાનો ઇતિહાસમાં ભૂમિકા અને તેનુ મહત્વ
સમજના વિકાસમાં મીડીયાની મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા રહી છે. મીડીયાના માધ્યમો—પ્રિન્ટ, રેડિયો, ટીવી, અને હવે ડિજિટલ પ્લેટફોર્મ—સામાન્ય નાગરિકને સમગ્ર વિશ્વના સમાચાર અને માહિતી પહોંચાડવામાં સહાયક છે. તે જ જાણકારીના આધારે લોકો વિવિધ મુદ્દાઓ પર પોતાનું મંતવ્ય બનાવી શકે છે, ન્યાય અને અશોષણ માટે લડી શકે છે અને રાજકારણ અને સામાજિક ક્ષેત્રમાં પણ દબાણ સર્જી શકે છે. આ રીતે મીડીયાને “મંત્રીઓથી પરાક્રમી” અથવા “ઇતિહાસ રચનાર” ગણવામાં આવે છે.
સત્તા અને મીડીયા: એક બીજાના પરિપૂર્ણક
સત્તામાં જેમ છુપાવવાની શક્તિ હોય છે, તેમ મીડીયામાં સત્યને પ્રકાશમાં લાવવાની શક્તિ હોય છે. મીડીયાની આ ભૂમિકા એટલી મહત્વની છે કે, તે ઘણીવાર વિવિધ રાજકીય અને સામાજિક મૂલ્યોને ચકાસવામાં સહાયક બની રહે છે. આ ઉદાહરણ માટે, દેશને આઝાદી અપાવતી લડતની કથા જોઈ શકાય છે, જ્યાં પ્રિન્ટ મીડીયાએ લોકોને સ્વતંત્રતાની ઝંખના માટે પ્રેરિત કર્યા. આ રીતે મીડીયાએ સમાજના દરેક ખૂણેથી વાસ્તવિક આબેહૂબ ચિત્ર પ્રસ્તુત કર્યું અને ભારતના આઝાદીની પાયાવિધીમાં સહાયક બન્યું.
તમામ ખંડમાં તાનાશાહો અને લોકશાહી વચ્ચેના સંઘર્ષોમાં મીડીયાનો સ્પષ્ટ પ્રભાવ જોવા મળે છે. આંધ્રપ્રદેશના પત્રકાર નેતા અને 1970ના સમયગાળાના ન્યૂયોર્ક ટાઈમ્સ અને અન્ય વિશ્વસનીય પત્રિકાઓને લીધે વાસ્તવિક પરિસ્થિતિને જનતા સમક્ષ રજુ કરવાની શક્તિ મળેલી. મીડીયા પીડિતોના અવાજને વાચા આપે છે અને આમ આકાંક્ષાની પ્રતિબિંબ થવાની એક મજબૂત ભૂમિકા ભજવે છે.
ડિજિટલ યુગમાં મીડીયા: એક નવી દિશા
ઇન્ટરનેટ અને ડિજિટલ પ્લેટફોર્મના આગમન સાથે મીડીયાની શ્રેણી અને ક્ષમતા ઘણી વિશાળ થઈ છે. સોશિયલ મીડીયાના માધ્યમો—ફેસબુક, ટ્વિટર, ઇન્સ્ટાગ્રામ વગેરે—એક સામાન્ય નાગરિકને પોતાના વિચારો વ્યક્ત કરવા માટે પ્લેટફોર્મ આપે છે. આ ડિજિટલ યુગમાં પણ મીડીયાની અસર ખૂબ વધી છે, અને આ જ ડિજિટલ માધ્યમોની મદદથી લોકો સરકારને પ્રશ્નો પૂછવા અને તેમની જવાબદારીને ચકાસવા માટે સમર્થ થયા છે.
ડીજિટલ માધ્યમોએ સત્તા પલટાવવાની શક્તિ પણ વધારી છે. આ માટે તાજેતરમાં જ અરેબિક દેશોમાં આવેલ “અરબ સ્પ્રિંગ”નો ઉલ્લેખ કરી શકાય છે. સોશ્યલ મીડીયાના માધ્યમો દ્વારા આંદોલનકારીઓના વિચારો ખૂબ ઝડપથી ફેલાયા અને અનેક દેશોમાં તાનાશાહી સામે લડત લડી શકાઈ. આ રીતે મીડીયાએ ચોથો સ્તંભ હોવાની તેની સ્થિતીને વધુ મજબૂત કરી છે.
જવાબદારી અને મીડીયાની હદ
જ્યાં મીડીયાની શક્તિ, પ્રભાવ અને મહત્વ અસીમ છે ત્યાં મીડીયા સામે એક જવાબદારી પણ છે. મીડીયાને સત્ય, નિષ્પક્ષતા અને વર્તમાન કટોકટીના સંવેદનશીલ મુદ્દાઓની ખબર રાખવી જરૂરી છે. વિશ્વાસ જ મીડીયાનો પાયો છે, અને જો તે ભંગ થાય તો મીડીયાની સત્તા બેહિસાબ ઘટી જાય. ગેરસમજ, અફવા અથવા ખોટી જાણકારી દ્વારા મીડીયાએ લોકોમાં ભ્રમ પેદા કરવો દેશ અને સમાજ બંને માટે નુકસાનદાયક છે. આ માટે મીડીયાને હંમેશા પરિપૂર્ણ વૈધ અને સચોટ જાણકારી જ લોકોને આપવી જોઈએ.
વાસ્તવિક મીડીયા એવી હોઈ શકે જેની પૃષ્ઠભૂમિ ભલે રાજકીય અથવા આર્થિક હોય, પરંતુ તેની કાર્યક્ષમતા અને નૈતિકતા લોકલક્ષી હોવી જોઈએ.
આપણું ભવિષ્ય અને મીડીયાની માર્ગદર્શક ભૂમિકા
ભવિષ્યમાં મીડીયાના મુખ્ય હેતુઓમાં સામાજિક ન્યાય, શિક્ષણ અને આરોગ્ય જેવા મુદ્દાઓને આગળ ધપાવવાના છે. આ સાથે સાથે પર્યાવરણ સંરક્ષણ, જોગાનુજોગ અને વૈશ્વિક હેતુઓને પહોંચી વળવા માટે મીડીયાને વધુ સક્રિય થવું પડશે.
આજે, જ્યાં ટેકનોલોજી અને જાણકારીના સ્ત્રોત વધ્યા છે, ત્યારે મીડીયાની સાચી ભૂમિકા એ છે કે તે સમાજના લોકોમાં સાચું માર્ગદર્શન અને લોકલક્ષી વિચાર ધારા વહેંચે.